Sammele fersen (4) I … J
I haven't told my garden yet
Ik haw it de tún noch net ferteld
’t Die my tefolle oan;
En ’k haw ek net de krêft opbrocht
En sis it de bijen oan.
Ik sil it net bringe de strjitte lâns:
Hja kamen net út ’e rie
Hoe’t ik, sa skou en ûnbeleard,
Moed om te stjerren hie.
It moat net nei de heuvelkant,
– Dêr hie ik myn útflecht sa;
En it bosk dat ’k leaf hie moat ek net
Fan myn fuortgean witten ha.
By de tafel it net te lústerjen,
Gjin wink te jaan sa los wei
Dat ik by it Riedsel komme sil
Noch dizze selde dei.
I taste a liquor never brewed
Ik priuw fan in drank as nea noch broud
Ut in skinkfet fan parlemoer,
En alle fetten op de Ryn
Bring’ net sok edels oer.
Dronken fan de loft bin ik
En benevele fan de dau;
Waggeljend troch simmer sûnder ein,
Ut herbergen fan ’t suverst blau.
As de hospes set de dronken bij
By it fingerhoedskrûd bûtendoar,
As de flinters litte har sûpke stean,
Dan drink ik just as gjin oar.
Oant serafinen swaaie har hoed
En hill’gen nei ’t finster gean
Om nei de lytse pimpeler te sjen,
Tsjin ’e sinne oan om rjocht te stean.
Ien foar ien
Ien foar ien ferlitte myn freonen it doarp.
Earst driigje hja in deimannich, en gean noch ris de wegen
fan har jonkheid,
Dan reizgje hja ôf foargoed.
Hja komme net werom; hoe soenen hja ek?
Hja gean faninoar en wurde oer wrâlden ferspraat.
Sa wurdt it doarp my in frjemd plak;
De huzen doar ik net mear yn ’e eagen sjen,
Kâld strykt de wyn om ’e hoeken.
Noch ien âld man bewarret al it libben;
Soms ferhellet er fan de fiten fan syn jeugd, fan de see en
it romme fjild.
– Mei it âld minske hat er jong west. Jûns binne hja meiinoar
de geafeart del riden;
Heech stie de moanne en donker lei it iis tusken de blanke wâlen.
Hy is noch sterk en in fêste húsman,
Mar as it lot it seit sil er syn hûs ferlitte;
Dan is it doarp útstoarn en allinne de skimen kinn’ ús tasprekke.
Ien lân
Der binne rju lannen dy’t ik mines neam,
Dêr’t ik swalke en my dellein ha;
In part, dat namme hawwe mei,
Fan it ierdryk bestrike hja.
Yn it iene haw ik myn sangen dreamd,
Om my hinne it ljochte gea;
In liddige ruter, in swervend man,
Dy’t fynt oan ’e wei syn brea.
Yn it oare haw ik de wiisheid socht
En reizge de skoallen ôf;
In jonge mûnts, gong ik op en del
Yn it koele kleasterhôf.
Mar ek haw ik west in arbeidersman,
Dy’t wrot foar syn bestean;
Deis jimmer wer yn ’t selde mêd,
En sneins it sober lean.
In sjonger, in siker, in bodder dan,
Mar ek in neaken bern,
In klompke libben dat wringt en rikt
Yn begearens twang ferlern.
Iepen-wrâld dichters
Sa hjitte, haw ik lêzen, de dichters dy’t rûnom mar oer
dichte kinne,
En dy’t net sa folle jouwe om rym en om mjitte;
Ommers, de wrâld leit foar har iepen en op it heech
muzykjen hoege hja net te wachtsjen.
Yn Hollân by de lêste generaasje (om ’e tsien jier dy, wurdt er
sein) skine hja net te wêzen;
Mar ik, op myn âlde dei, soe der foar útskolden wurde kinne.
Ik kear de skiente ek net by my wei
Mar it skiene byld hat wol sa folle op mei myn jonge,
heechrikkende, freon mei de earnstige eagen,
En ik doch it wol mei de âlde printen dy’t myn jonkheid
ljocht makke hawwe.
– Ferware hingje hja oan ’e muorre, of betomke sitte hja yn in
skoalboerd –
Mar dy’t tocht hienen dat de poëzij har net kenne woe,
Komme nei my ta om har freugde te sizzen.
En de wrâld leit iepen om ús hinne.
Dat is de ierde, dy’t ús fuotten betrape hawwe, ús hannen
beskeard en bedold.
Dat binne de eleminten, fjouwer, dêr’t wy mei boarte hawwe
en wraksele.
Dat is it libben út ’e ierde fuortkomd, lyts en earmhertich,
grut en gloarjend.
Dat binne ek ljocht en tsjusternis, dea en ûneindichheid.
En dan mar de iene sjonge en de oare stammerje.
Ierde en himel
Ik bin net sa from dat ik d’ ierde net leavje
As hja bloeiend oan myn fuotten leit,
En as har boarst yn machtich weagjen
Har leaver heechste lok foarseit.
Sa nim ik oan al wat my biede
De sinne, d’ ierd’, har skepene dracht:
De waarme gloed, it strieljend libben
En wat hat oer de siele macht.
En sjoch ’k yn ’t east oan blanke himmel
Fan gouden skyn de strieling myld,
Ik wit: it oard fan fromm’ne langstme
Is foarme nei dit hillich byld
Ierdereis
O heit en mem, de reis is net ferlern;
Ik haw myn part wol hân fan leaflik’ ierd’,
Fan ljochte wolkens op har suver paad,
Fan sêft ferweegjen fan it speg’ljend wiet.
Jimm’ haww’ my jûn fan eigen goed bestean,
Sa hie ik rjochtlik plak yn opgongs tiid;
In bern dat oefte naam út eltse tsjilk
En ta al libbens bûnte driuwen bliid.
Soms tink ik wol: dat is net heite styl;
Dat is net memme leafdekleare dwaan;
Mar ta de stam kaam fierste libbensdrift
En eltse ljochte knop hat nij ûntjaan.
Wat op him sels, mar net ôfwêzich dochs;
In libben minske mear as man of frou;
Foar alles iepen: fan de geast berierd,
Mar djip yn ’t earste ierdsk begearen trou.
No is ’t safier, it lichem is betard,
De siele hat net ’t âld fermogen mear;
En wat der wêze moast freugd fan myn jeld,
Dat kin ik – ûnloks tiid – net reedzje nei begear.
De tiden binne grut fan moed en krêft,
Mar ek fan ramp en flok. Wat d’ ierde bûn
As elemint wurdt striel dy’t foltsen slacht.
Is dit it ein? Wa hoedet d’ âlde grûn?
De leaflikens fan ierde, loft en see
In dream, as oare, dichters tabetocht;
Of riist der noch, yn wramen sûnder ein,
De libb’ne siele eat fan duorjend ljocht?
Ik dreamde my
Ik dreamde my in lân,
Dat wiid him iependocht yn skienste priel;
It leit sa ryk en bliid yn ’t hege ljocht
En ’t hat gjin ein as dêr ’t de himmel met.
De sjongers doarmje oer ’t fjild,
En troch de wulven klinkt al ierde’ rom.
Op blanke tsjilken trillet dauwedrip,
Ut tûzen alters stiicht de wijreek op.
Ik dreamde my in folts,
In lokkich folts fan âld en krêftich skaai,
As hear fan ’t lân; har rêstich, fêst bestean
Ferlangt net wat net sil; en eanget net.
Har wêzen hat de gloed
Fan ’t moarntiidsrea; it manfolk heech en sterk
Naam ’t elemint syn krêft, twong d’ ierd’ ta bloei
En brocht yn will’ge tsjinst al ’t frije dier,
De fammen, gol en sêft,
Drag’ from en trou har wûnd’re jeften oan;
Gjin earme lijen brekt it suver bûn
Oant dat – op tiid – it grutte rêsten komt.
In dichter dreamd’ ik my
Dy lân en folts besong, sa fêst en heech
As ea oer ’e ierde klonk. Wa seach
Syn eigen folts sa hearlik en sa grut?
Him draacht har trouwe krêft;
Hy sjongt fan died en dream, fan lok en ûnk,
Mar lok en libben meast: yn macht’ge stream
Wat fan ’e tiid is rint nei d’ iv’ge see!
Sa dreamd’ ik my.
Ik garje foar dy
Ik garje foar dy, myn âld kammeraat,
Do heuker fan al den dei!
Ik set foar dy del al it bûnte spul;
Dat der dy wat fan haagje mei!
Hjir by my komme rju wegen gear,
Har winend troch ’t bloeiende lân;
Yn ljochte slingers komt op my ta
It fammefolk hân by hân.
Yn ’e sljochte greide, ferwiel begroeid,
De feinten stean yn ’t partoer;
Hja driuwe de bal mei linige slach
It romme striidpark oer.
Of noeget dy mear it âlde wurk,
Sa as it my, dreamend, wonk?
By de kij yn ’e jister yn ’t beammeskaad,
As it speet yn ’e amer klonk?
Of de lange reakken yn ’t haaierslân
– As in rige fan wenten oer ’t gea –
De sinne, de swietrook, it fleurige folk,
En, noflik, de rêst yn it hea?
Ast mei my komste hjir op ’e dyk
Dan lit ik dy alles sjen;
En, nuver, it is fan dyn eigen reau,
As nij wat gong ferlern.
Sjoch leit dêr yn see – in swarte skym –
Dyn eigen âld boat net by ’t haad?
En rûksto it wier en de taanlucht net,
En hearsto net de waard?
Is dat net de pleats wêrste wente hiest,
En mâlfarrest mear as soe?
O brûzende, skomjende jonge krêft,
Hoe ’t ek it brykste koe!
Bist hjir net ris frjemd de dyk lâns syld
Nei dyn plak, mei de kiste op ’e wein?
Bist dêr net ris, mei de fûsten foarút
As in wyld by de muorre op flein?
No biste aardich betommele feint;
Do stieste mar stil te sjen;
Do lakest net, do flokste net,
En litste my mar betsjen.
*
Kom wy geane hjir wei – it stik is út;
Mar wer nei bodders stee!
Wy meitsje beide ús plak noch wol skjin,
Hawar dan, de beage leit ree!
Ik tink oan dy
Ik tink oan dy wei troch it blommige lân,
Wêr de wite klimmerplant bloeit,
Nei it doarp mei syn lytse tuorkespits
En syn pleatsen yn ’t beamt’ begroeid.
Hoe nij en hoe rom dy jongeswrâld!
En hy plôke it wite blomt’,
En sei syn wurden yn ’e âlde taal,
Wêrtroch men ta wiisheid komt.
O jonge niget fan trettjin jier!
Foar dy is de wiisheid net eang,
Hja laket sa wyt en rint om dy ta
En jout dy eltse ding.
Mar letter, myn boike, dan wurdt it oars,
Dan komste har net mear benei,
Hja wurdt sa skruten, al mienst it sa,
En swalkest en krûpste har nei.
En ik tink oan dy wei troch it blommige lân
En glimkje om bernedream;
Och minskewrâld komt en wurdt wer wei
As tearen fan in stream.
Ik âldere stimme sprekt
Noch wynt him it paad de lânen troch
nei it lytse doarpke ta;
Noch komt oer ’e greide de rook fan it hea
en de klaver blomket sa:
Noch rattelt de haaiwein oer ’e reed en
hellet syn kost’le fracht;
Noch drave de keallen de finne oer,
as it seel op ’e amer slacht.
Mar wy binne wurden gammel en âld
en hast is de krêft tenein;
As in ienlike beam ferwaaid en krom,
fan ’e seewyn fûl teslein;
It libben fersinkt en de moed fergong,
it frjemde is sa nei;
O skimen, ferstoarnen, om my ta!
’t komt al út ’e djipte wei.
En alles wat my oan jonkheid bynt,
dat is sa ljocht en goed;
Ald freone antlit, wat skraal en bestoarn,
is sterk fan jonge moed.
O feinten, o freonen, it libben bleau,
hoe fêst sjoch ’k jimme dêr stean,
En fiel fan jimm’ wêzen de deugd en gloed
my troch de siele gean.
In finne
Ta in finne nim in klaverblom
En nim ien bij, –
In klaverblom en in bij
En dreamerij.
De dreamerij allinne kin,
Binne de bijen tin.
Nei Emily Dickinson
In Frysk liet
Ik bin fan ’t frije Fryske bloed,
In soan fan Fryske grûn,
Bin oan dat lân, yn lok, yn noed,
Troch trouwe leafde bûn.
En ’k min syn taal mei hiel myn hert,
De taal fan pake en heit,
Om t’ uterjen yn wille en smert
Wat op it hert my leit.
’k Hab leaf dy greiden, Fryslâns rom,
Sa moai yn foarjierstiid;
Dêr socht ik d’ earste pinksterblom,
Dêr boarte ik, bern, sa bliid.
’k Hab leaf dy famkes, gol en blier,
Mei eagen blau en klear,
Mei roazewangen, gouden hier:
Sa binn’ s’ er nearne mear.
Ik hâld fan d’ âlde eable sin
Fan foarfaars dreech en stoer,
Ik hab ek noch har frijdomsmin,
En dy jou ik net oer.
Ik bin fan ’t frije Fryske bloed
En sjong it Fryske liet;
Oan al myn lânslju rop ik lûd:
Bliuw Fries yn wurd en died.
O.
In hjerstdei
De skippen sile oer ’e blauwe see,
Har freon, de westewyn, bringt har te stee;
De hele kloft set op it suden ta,
De blanke seilen bolje en lûke sa.
It wetter weag’t him op en jout him yn
En dûnset yn ’e kleare sinneskyn;
De weagen komme en batskje tsjin it haad,
De skippen geane stil har gledde paad.
De gânzen sjonge fan ’e waard har liet,
In sang fan mannich dei, dy’t net fergiet;
De fiere himmel striel’t fan sulv’ren ljocht:
De hjerst hat hjoed syn moaiste jefte brocht!
In hûs
Ik sjoch in hûs; de finsterrige stiet
Yn prinslik ljocht; in blide dream
Leit oer it hôf; dêr bloeit de daaljeblom
En – in âldfader – stiet der d’ eskenbeam.
’t Each giet de keamer rûn, by ’t bedskut lâns,
It kammenet, de glêde reade flier.
Gestalten bûg’ har del en rize op,
De mem, de heit, de berne jonge tier.
’t Is net myn eigen, ’t is al Fryslâns erf;
My is it jûn dat ik it tekenje soe.
En jimmer wer nim ’k op de barm myn stee
En sjoch it oan oft ik it winne koe.
Ienkear, wa wit, as alles mei my wie,
Ek wat ik no net neame doar,
Miskien dat my genede joech
It dreamebyld dat net ferstoar.
In nije tiid
’t Is net mear sa’t it wie!
Alearen, maat, dat wie in tocht!
Fier de ferlitten greiden yn,
Oer daam en hout de paden socht!
Mar dan, dêr leit de pleats!
Allinne, fêst op ’t ienlik stee.
By âlds yn kriich, hoe feilich plak,
Bedriigd, beskut fan mar en see!
Dit is ús frjemd: de wylgen gean
Fan ’t hiem ôf rou de lânen yn;
En jinsen leit, sa wâldsk en wyld,
De koai yn heimich donk’re skyn.
Mar o, wêr bleau de ienlikheid?
En al it âld geheim ferteach,
No’t elts, de rjuchte wegen út,
Yn wyldjacht troch de lânen fleach.
In nije tiid
’t Is net mear sa’t it wie!
Alearen, maat, dat wie in tocht!
Fier de ferlitten greiden yn,
Oer daam en hout de paden socht!
Mar dan, dêr leit de pleats!
Allinne, fêst op ’t ienlik stee.
By âlds yn kriich, hoe feilich plak,
Bedriigd, beskut fan mar en see!
Dit is ús frjemd: de wylgen gean
Fan ’t hiem ôf rou de lânen yn;
En jinsen leit, sa wâldsk en wyld,
De koai yn heimich donk’re skyn.
Mar o, wêr bleau de ienlikheid?
En al it âld geheim ferteach,
No’t elts, de rjuchte wegen út,
Yn wyldjacht troch de lânen fleach.
In sjonger fan 't ferline
In sjonger fan ’t ferline? Mei syn hert
By wat ferstoar; ôfwêzich; dy net fielt
Nij libbens mjittegong, net wit
It blanke ljocht, dat fan ’e kimen striel’t?
In sjonger fan ’t ferline. – ’t Heucht my noch
Hoe’t ik as bern beseach it boek fan ’t heech geslacht,
De foarsten fan Nassau, de skiednis lâns;
De printen wûndermoai fan kleur’ge pracht.
Ik seach de riddertiid; de seal yn bûnte pronk;
De jacht; de kriich: ien man in leger lyk,
En as syn plumen dûke yn ’e striid,
It blinkend harnas falt, dan falt in ryk.
Hoe naam my mei de striid tsjin Spanjes twang;
Oranje yn ’e rie, graaf Adolf bleaun
Yn Fryslâns slach; Nieuwpoort, Den Bosch;
Op ’t ein ’t geweld fan ’t lege lân ferdreaun.
En mannich âld ferhaal en mannich byld
Naam nei in fiere tiid of streek my mei;
En ’t wie net âld, mar jimmer frjemd en nij
Wat yn in ljochte rûnte om my hinne lei.
De wrâld in wûndertún; in blanke wei
Giet himmel op; as drôge kliuwt,
Wa hat de nea betochte wûnders eand
Fan ’t hege berchlân wêr’t de sinne bliuwt?
En no – in stille dei – it âlde komt,
De blide bylden rize; gouden skyn
Falt troch ’e poarte: iv’ge jonkheids glâns –
It herte dreamt syn dream fan lang ferlyn.
Weemoedich swiet: ta teare sêftens keard
Wat libbe yn krêft – en sa ’t ferline wûn;
It doe mei al syn jonge maten yn ’e ring
En yn it no ta suv’re skiente bûn.
O poezije’ siel en djipste boarn’:
It doe yn ’t hjoed wer wûn; ta skiente brocht
Wat net as libben wie! Wa klaget dan
Om wat fergong? It stiet yn heger ljocht!
Sa sjonge wy ’t ferline, net omdat
It skien en goed is boppe hjoed en moarn,
Mar om’t it uzes is, ús hiem en wrâld, –
Want leavje kinn’ wy net as eigen grûn.
En as de dichter oer de skied fan ’t hjoed,
In prester, giet foarseine kriten yn –
O, al de leave sjammen bliuw’ him by
Fan ’t eigen âlde lân fan lang ferlyn.
In stêd
by in print
In lytse stêd mei bolwurk en mei grêft,
Dy’t breed him opjout boppe it sljochte lân;
Foar ’t boerefolk it stee fan jild en macht,
En rjocht en wet haww’ hjir har gearsit hân.
De boerebern haww’ dêr har wûnders sjoen,
Dêr kamen alle bûnte skatten wei;
Dêr hinne gong har feestelike tocht:
Wie’t dêr wol oars as iv’ge merkedei?
Us jonge tiid wie Dokkum net sa nei;
By ús op ’t hiem wie Frjentsjer fierste sicht;
Boalsert wie grut en op ’e hege dyk
Kaam Harns ús oan as machtich heldedicht.
Mar letter haw ik ek dat stedsje sjoen,
En mear as ien ferhaal hat my der brocht:
Ypeus wie dêr thús en ’t Heechhôf folk
Hat yn stêds ban syn fleur’ge útgong socht.
En no dit byld: in seishoek ’t fêste plan;
Ien side hjir, in mole op elts ein.
– Ald skipper wol it oan de súdkant ha,
Wer komt er mei syn boat dy grêft lâns tein.
En lang net sûnder rom dy âlde stêd;
Dêr wennen moed en krêft oan ’e iepen Ie!
Mar noch binn’ trêften oer foar nij ûntjaan
En mear as oantins is de libb’ne die.
Ype Douwe' soan
Kom mei my, Douwe’ soan, op hege dyk,
Dêr leit oan wjerside út in machtich ryk,
De see, it lân; sjoch do en doch dyn kar:
Te board de weagen oer of fêst op it âlde war.
In boerefolk, sa sizz’ hja, Ipe, dij;
Mar dy’t de terp opsmiet, hie ek de seeën frij.
Sa ek in farjensfolk op weach belust,
Ald Starum wit it en de westerkust.
Sjoch net op my; ik bin net sterk en grut,
De ierde nei, fan hiemske boeresteat.
Dochs haw ik each foar see en frije wyn,
En smert om lytsens kurf syn marken yn.
Sa haw ik, Ipe Douwe’ soan myn maat,
Ta eachweid dy hjir op it heech beskaat;
De see rûz’t oan, dyn heite fjild is goed,
– Mar mear as ’t stee is libben en is moed.
Is it wol grut? Is it djip weikomd?
It is net grutter as Fryslân en it komt net djipper wei as in laits
dy’t effen oer it wêzen strykt,
Of in trien dy’t sa mar yn it each opkomt;
It is it sweven fan in flinter, it is berneboartsjen,
It is it kleurich byld fan in kykkas, it sjongende lûd fan in liere.
Rilke hat it as er ‘Ich bin so jung’ sjongt
En Albert Verwey as eat fan de ‘Schone schijn’ him yn ‘e
eagen blinkt;
En in oare dichter hat it as er de see fan it lân wit
En de ivichheid fan it eagenblik.
No is it noch winter;
Yn it wetter fan de folle sleatten spegelt him de himmel,
Mar earstdeis is it foarjier; dan komt it libben ta de grûn út,
De doarren stean iepen, de lije wyn giet om it hûs;
O, it lok dêr’t ik dizze simmer nei út gean wol!
It âlde slot
Bin ik it allinne noch dy’t wit
Fan al it leaflik reau,
Dat yn in jimmer warb’re dream
Troch jonkheids dagen dreau?
Sis, witsto noch dat âlde slot
Mei dy grêft yn it koele skaad,
En dy fazen mei rynske blommetoai
Nêst it brede moarmeren paad?
In famke giet drôgjend de treden ôf
Nei de donk’re, stille grêft;
De giele blêden fan neisimmertiid
Allinken bejouwe har sêft.
It famke dreamt de fûgels nei
Dy’t gean oan ’e hege loft;
In stille weemoed driuwt er oer
Fan it fiere wjokgeroft.
En witsto dy grêft yn wintertiid
Mei dat iis sa wûnderklear?
Yn ’e slottún steane de beammen keal
En haww’ gjin geheimen mear.
Fan ’e toer bliest de wacht. Hoe it gouden lûd
Oer ’e stille fjilden klinkt,
En hoe op stins en fiere lân
De kleare moanne blinkt.
Sjoch, komme gjin ruters de hichte del,
Tsjin ’e blanke snie sa swart?
Hark, klinkt net oer ’e hurde wei
Fan horzen in draven koart?
*
Mar och, wat is sok nietich spul
Foar myn freonen, wiis en âld?
Hja hawwe fergetten it âlde slot
En berne dreamewrâld.
It ferline
mannich Fryske toer.
Om toer en tsjerke hinne
De doarpen yn har noed,
En yn ’e flakke greiden
De pleatsen, stil en froed.
’t Wie Peaske, en de finne
Blonk fan it earste grien;
op ’t hôf in ink’le teister
Woechs om in grize stien.
O, âlde boer, waans biente
Hjirûnder is fergûn.
As ik stiesto op ’t tsjerkhôf
En seachst de fjilden rûn.
Dan hiest it mei de buorlju
Oer wat de tiidgong joech;
As dom’ny kaam, yn tsjerke,
Dêr harkest en waardst slûch.
Dyn wiif sit op ’e stuollen,
Rjochtop, as ’t yn tsjerke heart;
Al moast hja twa kear tsjernje,
De preek ûntkomt har net.
It is sa’n warber minske,
En in bêsten foar ’e bern…
O leave, koe ’k jo mar efkes
Yn jo âlde wezen sjen.
Ek woe ik strak út tsjerke
Jo wol ris ta wurden ha,
Faaks is ’t noch yn ’e kunde
Troch beppe’ beppe of sa.
Wy kinne tegearre, boerinne,
Dan prate oer âld en nij
Sa dreamd’ ik op it tsjerkhôf
Yn nuv’re mimerij.
Want, o wat leafde bynt my
Oan minskene libben fêst,
En ’t ferline, dat wûnd’re sechje,
Dat lit my net mei rêst.
It Frysk
– It giet net oan fan al te frjemd gewas
Yn sljochte folkstaal ’t nuver moai te sizzen,
Of fan it tinken, dat de wrâld omfet,
De jimmer wider rûnten út te lizzen.
Mar ’t moai, dat ek it folts, it bêste, sjocht,
Dat lit him treftich yn dy taal beskriuwe,
En fan ’t bestean fan minsken, ’t libben sels,
Sil mear as yn in keunsttaal ’t wêzen bliuwe.
– En freonen, Fryske dichters, wit it wol:
In lytse keppel lústert nei jimm’ sangen,
En dy’t oan ’t Frysk syn tinzen tabetrout,
Dy hoecht gjin rom of eare te ferlangen.
Mar ’t binn’ syn eigen sibben, wêr’t hy foar
It moaiste jout dat libbet yn syn siele,
En troch de wjerklank yn har eigen hert
Kinn’ hja as nimmen oars it mei him fiele.
– Bliuw freonen dan oan ’t wurk; gjin frjemde keunst
Hat sangen, dy’t as jimme liet ús hagen.
Dy’t sa as d’ eigen taal ferrommen ’t hert
Mei neitins swiet en ’t lok fan âlde dagen!
It Fryske fjild
Dit is wol de lêste kâns.
Ik haw de frjemde kontreien ferlitten
En bliuw by har sa lang as hja my wit fêst te hâlden.
Ik sil sjonge fan wat hja mei macht my yn lichem en siele
driuwt;
Mar as har feinten gjin krêft hawwe en har lichem gjin
gloede,
Dan sil ik har dochs wer ferlitte.
Ik wol bliuwe sa lang oant de greiden stjerre en de bou bleat
leit,
Om’t oan ’e ein ta wol ik har belibje.
– As ik goed sjoch is de finne al wat skraal
En de loffen begjinne te wyljen;
Mar it reid rûz’t mei griene leaven en jonge plumen
En de flinters wjokkelje oer it boustik.
Shakespeare en Rilke binne blêden dy’t falle.
Ik siikje no nei wylde boerinnen,
En ik moat Goasse Gerbens jonges hawwe as hja de kij it
spantou om de poaten bine.
Mar ik bin dochs bang dat dy feinten my hjir net hâlde kinne,
Al binne hja ek natsjonaal en soasjalistys tagelyk.
Dan sil ik it Fryske fjild wer ferlitte moatte
En allinne de dream sil oerbliuwe.
It gastmiel op de hjirdei fan Herodus
(earste diel)
Fersen 2729‑2745
Doe wiene yn it jier-tal
des Joadekenings
de tiden kommen,
sa as teld hiene
froede folksmannen,
dat hy berne wie,
ta it ljocht komd;
no wie de ljuwe’ brûkme
dat elts fan de jarlen
dat fiere soe,
de Joaden mei in gastmiel.
Doe waard dêr yn it gastseal
in weldige macht
fan mannen fersamle,
fan hartoggen yn dat hûs,
dêr’t har hear wie
op syn keningsstoel.
Kamen yn mannichte
de Joaden yn it gastseal
waard it hert har froalik,
bliid yn har boarst;
hja seagen har gasthear
brocht yn ferheuging.
Droegen hja wyn yn ’t fertrek,
ûnfersneine yn skalen.
Skinkers, rûngeande,
gongen mei gouden kannen.
Freugde wie dêr binnen,
lûd yn it hal-seal,
de helden dronken.
Hie syn lust dêr oan
de lânsharder,
wat er de manskip it measte
ta wille soe biede.
It gea
It hege ljocht, de koele wyn,
De tichte, blanke wei
It draacht my alles, sterk en wis
Nei jonge tiden mei.
Dêr leit it gea; it hege stee;
Elts hûs in fêste wrâld;
De grûn, har dracht, har stege krêft
Hat oer de dagen wâld.
De lodde rusket net; it stiel
Giet troch de stânen, fûl,
En sûnder wyl lan lef bejaan;
Wat falle moat, hat gjin beskûl.
Hjir foeget krêft, him sels genôch,
De lange jierren rûn;
En strang komt eltse weageslach,
Oan ivich ritme bûn.
It húske
It húske haw ik goed yn my opnomd:
Keal sûnder beamte stiet it yn ’e greide,
By de seedyk.
In stek skut it ôf fan it finstik,
Wêr’t in âld hynder
Haffelt yn ’t reidguod.
In keamer hat it hûs en in skuorke;
Bleek‑griis de muorren,
Tarre it skuorke.
In seilbokse wappert oan ’e line,
En de wyn rûst troch de tillegraaftrie.
Soene wy stjerre?
Yn it húske libje tûzen bleek‑grize huzen,
Ofbrutsen en fergetten
Mar de trie rûst har namme.
Yn it finstik libje tûzen ôfearte lânen,
En de hynders dy’t it bebieten,
En de hannen dy’t it bedolden,
Sa sil ús lân en ús hûs bestean!
It jier lâns
Foarmoanne
Yn Sierd syn tintsje is it lij,
’k Sil sjen dat ik wat molke krij.
Sellemoanne
Us wouterman fernimt it skoan:
Pibe komt der mei ’t fleske oan.
Foarjiersmoanne
Pier by ’t ljeppen fangt in snoek,
Moat nei hûs mei in wiete broek.
Gersmoanne
As de hokkelingen fan ’e stâl ôf komme,
Mije hja net de finneblommen.
Blommemoanne
Hoe lustich en froalik is de tiid
As de rikketik troch de lânen giet.
Simmermoanne
Op ’e haiwein nei it swyljen ta,
Hy rattelt op ’e miedwei sa.
Heamoanne
En hoppe, brûk no dyn ferstân,
Jan bringt dy feilich nei it lân.
Rispmoanne
Rein en Simen yn ’t partoer
Slaan de bal de weareld oer.
It kwatryn
Leafst wat wiisgearich – seit de stilistyk:
Eat fan in puntdicht – hat er ús beleard;
Dan mei it gean: ’k haw net te folle wurden,
En, wiisheid, o hoe haw ik dy begeard!
It libben dat fergong
In macht’ge rige stiet oan ’e oare kant.
De foarsten binn’ my nei: hoe klear en grut
Haw ik har foar my stean, sa libben as
Wa’t nêst my is! En mei har komt
It folk dat har bestiet; dy hjitte libben noch,
Mar wat har stalte wie, ferstoar sa goed
As dy’t men deaden neamt; of better wol
It iene bleau as ’t oar.
Hja binn’ net bûn
Oan foarmen fan ien dei; ’t giet hinn’ en wer
Sa as de siel ferweecht: in wiks’ljend spul.
De freonen fan myn jonkheid allegearre
Gean my foarby. Ik sjoch har wêzen klear,
De dei, de wyn dy’t troch de reiden giet,
Nimme har op; der is gjin skied
Fan doe en no; dy’t oer de tearen rint
Fan ’t wetter, draacht har byld.
Myn stalten bring ik gear nei doarp en stee;
En yn it hûs de slachten komm’ en gean:
Sa is it drager fan in fiere stream;
Mar fêster hâlde wier en wurk’bre grûn.
O hûs en terp en lân! Hoe fiere jimme mei
Nei tiden griis en âld! De brike muorre
It tek, it lytse ramt, hja sprekk’ in taal
Us nei en goed. En op ’e terp mei plak
Foar went en hiem – feilich lyts ryk
Opboud fan eigen krêft – o as wy stean
Dêr heech oer ’t gea en sjen de lânen oer,
Hoe komt in machtich fielen by ús op!
Har weiden, moedsum lutsen by de hichte op,
Komm’ op ús ta; wer roppe oer ’t fjild de kij,
En effen hearre wy it eineguod.
O fliten lang fertein! Hjir mei jimm’ del te gean
De himrik út, oan ’e ie ta dy’t
De geaen skiedt! It gers fiel ’k yn myn hannen
En ik rûk de grûn…
O dit giet bûten tiid! Wy binne diel
Fan selde wrâld, hoe koe der oars
Sok fielen troch ús gean?
Ien siele, ien begryp omfiem’t it al.
It liet
It is gjin ryk en strieljend liet,
Gjin heechste bloei fan jonge macht;
’t Nimt gjin oerdwealske fliten mei
En is net wêr’t it wrâldtij slacht.
Mar it is Fryslân, sa’t it leit,
Dêr tusken sân en see; in hert,
Dat Fryslân skoep, syn wêzen joech
En freugdegong dy’t net ferstjert.
Sa kin it wêze, dat nei kear
En slach, as mannich ding fergong,
Noch trillet eat dat Fryslân is,
Sa’t it yn dizze siele song.
It lineblêd
Oan ’e stêdsgrêft stiet it âldmannehús;
In plat gebou yn l8de-ieuske trant;
Foar hûs, yn ’t túntsje, in linebeam jout skaad;
De finsters binn’ mei kreaze rantsjes sierd,
Yn ’t donkerblau.
In blêd lit los en falt.
Sêft saait it del. Hoe licht,
Sa sûnder wyn! It earste fan dit jier?
En effen moat ik tinke oan it folk
Fan ’t hûs. Sa sil faaks moarn
Ek losreitsje ien en falle sêftkes del
As ’t lineblêd.
It moaiste fan Europa
‘Dit is no it moaiste fan Europa,’ sei myn omke, dy’t in bulte
reizge hie;
Wy stienen op ’e seedyk earne by de Skústertille.
Lofts de see en rjochts de wei bochtsjend troch de boulânen;
Dan de beide doarpkes en de tuorren fan Allingawier en
Boalsert,
En miskien eat fan de koaien.
Letter haw ik der wat fan sjoen doe’t ik dat Sweedske fers
fan Sikkema mei belibje mocht;
Fan dy twa stille minsken mei har wein de kustwei lâns:
‘Siedfjilds waarmjend rûzjen hinget oer it paad,
Alles geurt nei nôt en waad’.
Nee, kandidaat notarissen dy’t dêr op útgean sille it net altiten
fine,
Mar sa’n ien as Sipke – is soks net syn gea? – sil it belibje kinne,
En wol ris in arbeidersminske dy’t op de dykskroane stie
En dy’t mear witten hat as it deiske allinne.
De see is fuort en oare byldstikken binne fuort, mar dy skiente
hat west,
En wêrom soe wat west hat minder wêze as wat komme sil?
Stiet it net allegearre yn it grutte boek beskreaun?
O de ljochte siden dy’t ús ferline’ freugde drage!
It testamint
Jimm’ kenne wol dit âld ferhaal?
In man yn in sliepstee stjert; der is in testamint:
‘Oan ’e bern lit ik nei al ’t fjild: de parken fan ’e stêd
As boartersplak, mits net fertraapje it blomt’.
Oan feint en faam lit ’k nei de leafde: stjerreskyn
Om dêr nei op te sjen; de glâns fan ’t ideaal;
Oan dy’t net jong mear is jou ’k d’oantins fan har jeugd;
En grutte dichters sang, trochstrield fan jonkheids gloed’.
Sa lêst de wetsman. Skealik laket de baas fan ’t hûs
En oaren. Mar ien seit: ‘Dat is in moaier dicht
As ’k ea yn skoalle lies!’ Sa skreau er foar ús op
Dit simpel stik fan dream en poezij; ik brocht it oer
Sa ’t ta my kaam; ’t fereasket útlis net.
It tsjerkje fan Fransum wurdt
Kenne Jimme it tsjerkje fan Fransum?
Dat is dat Grinzer doarpke mei dy stiennen preekstoel, mar
bepleistere en opferve;
Ik mei frij wat leaver lije dy stiennen fuotpaden, dy’t dêr binne
as nearne oars.
O dy paadsjes mei har houten frij útgeande yn de greiden! –
Yn dat tsjerkje wurdt net mear preke en no sille hja dêr oan
it ‘besinnen’.
Wat in blydskip as hja dan mar nei de stim fan it Fryske
ferline lústerje,
En dy dôfhûdige Saksyske âld man gjin baas litte!
Ik haw ek wol myn besinnen yn dat doarpke hân,
Wie it net yn ’e tsjerke dan wol foar de pleatsen oer.
De âlde binhuzen en de Fryske skuorren haw ik foar my hân
Ek sa goed as yn Koarnwert en yn Ingwier.
En no sjoch ik dan de Wiersema’s en de Wieringa’s dy’t
myn freonen wienen
Op wei nei it doarpke om it âlde libben te betinken,
Sa’t de foarfaars it droegen oer tiden en teamen.
It wie in dei fan reinen
It wie in dei fan reinen
De loft egaal en skier;
En ticht hong op ’e ierde
It swurk fan wetter swier.
Wy sieten smûk en fredich
Op ’t stalhout byinoar
En tochten net oan boartsjen
En fleanen bûtendoar.
It wienen moaie teltsjes
Dy’t Auk ferhelje koe!
Dêr ’t folts mei nuv’re gongen
Syn dream yn stâle woe.
De mûskeblom foar ’t finster,
My tinkt ik rûk him noch,
En d’ âlde teltsjes geane
My wer de holle troch.
I'm nobody
’k Bin nimmen! Wa binne Jo?
Ek nimmen? Dan ha wy in span!
Wês wiis en bepraat it net fierder,
Hja dienen ús yn ’e ban!
Wat in aaklikheid is men immen!
Hoe plat de godgânske dei
As in froask jins namme te bringen
Oan ’e sompe yn oanbidding wei!
Jeugd
Dêr stiet er mei it findel, slank en jong;
Rjochtop as in jonge beam. It antlit seit neat;
Net oars as jeugd. It findel hâldt er skean omheech.
Wat sprekt it út? Is it eat fan muzyk, fan sport of in
‘beweging’?
Likefolle, hy hat it net opmakke;
Hy draacht it, lit it wêze sport, muzyk of beweging!
My hat ris oandien it lêste portret fan in grut skriuwer.
Heech hie er opsteapele de boeken dy’t er makke hie,
– Fan lân en fan dream, fan fruchtberens en gerjochtichheid; –
Dêrby wie er sitten gûn en liet sa it byld nimme.
Idel en berneftich? Mar ik krige er de triennen by yn ’e eagen;
Hy siet der sa lyts en âld en hoe wie it wêzen ferfallen!
En it ein soe him net lang wachtsje litte.
Dit is wòl oars. Rjocht as in jonge din. De foarholle glêd;
En boeken hat er wis net makke.
Hy wit dat hja ferfeelsum wêze kinne, mar ek wol ris fermeitsje,
Dien hat er noch neat.
Of dochs! Of dochs! Mei syn jeugd hat er freugde jûn!
Hjir jout earnst foech, mar ek wol is sinen in strieljende laits,
As in glâns dy’t opkomt út de natoer.
No stiet er stil, mar aanstons sil er flink fierder stappe
En it findel drage troch de ljochte strjitten,
Foar sport, muzyk of beweging!
Jeugd en jeld
Wat woll’ hja fan de âlde dichter ha,
As ’t oansyk komt: reedzje ús wat poëzije;
It âlde fielen is net wat it wie,
Hoe moat it rymjend wurd syn gloede krije?
De âlde dichter giet de keamers lâns
Dêr’t al ferline’ goede bylden rêste,
Mar alle jonge gloarje is ferslein
En stomme‑spyljen is foar wis it bêste.
Mar dan sa mar ynienen komt it op:
Ut dom ferdôvjen riist it goede witten.
– Is dat dy jonge freon fan earen net?
Soks mei dochs wol in heuchlik barren hjitte.
Yn Ynje hat er west. Wie ’t goed? ’t Is goed.
Hy giet er wer nei ta en net allinne –
’t Is dêr wat oars as hjir op ’e ripe stean,
Mar hy hie krêft in heger steat te winnen.
‘En dan de broer?’ ‘Yn Frankryk hâldt er ta.’
Him hat de dichter doe, syn bêst, besongen;
In moeten en in gean, in jong’re kaam him nei
Op ’t selde stee. Fan dizze no dit sjongen.
Fan ’t stik de boarne? Minder wol de skient’
Wêrút âld‑ieus sonnetten’ streamen rinne;
De jeugd, natoer, it ljochte iepen gean,
En ta de siele dan eat fan beminnen.
O jonge tiid, dyn maten binn’ fertein,
Mar d’ âlde tiid haldt stân; dan jong ferskinen
Komt somstûn’ op en bringt syn blydskip mei;
Sa is foar ’t âlde hûs goe‑freugd te finen.
'Jo binne fêst in âld skoalmaster'
Ja, dat bin ik, myn jonge, it koe net krekter, al is it dan net sa
plaisant te hearren;
Ommers, ‘âld’ en ‘skoalmaster’ dat bylket beide net sa tige.
– Mar lit ik betinke, dat ik as skoalmaster it tichtste by de
jonkheid stien haw.
Ja, ik bin in âlde skoalmaster, en net iens hielendal mislearre;
De jonkheid haw ik mei opkweke, en fan kostb’re jonge
freonskippen haw ik it neibetinken:
Want by ús buorren nei it easten ta binne ek wol de eagen
dy’t jo folgje en fêsthâlde,
En dy’t jo sjogge as jo der net mear binne.
Ja, ik bin in âlde skoalmaster, al is it ’t leksum net dat myn
freonen meinimme sil,
Mar earder eat fan gloede dat de jierren net útdove hawwe,
Mar earder it frije en iepene dat giet sa’t de siele syn wegen hat.
Sa dan ek in jonge dichter?
'Jo lêze fêst faak yn jo eigen gedichten'
Y. Poortinga
Is dat sa? tocht ik doe; mar no is it wol goed wier.
Al mar wer nim ik it boek yn ’e hannen en blêdzje dêr yn;
En meast yn de lêste helt; want ik wie al âld ear’t ik djipper
trochskôgje koe.
No wurdt ‘De hege dyk lâns’ al mei de skoalbern lêzen,
mar ‘Fuortgean’ is in fers dat tinzen oer dea en ivichheid
bringt.
‘Dat fersespul giet altiid oer it selde,’ haw ik ris lêzen.
Dat kinne wy oannimme as dêrmei it Fryske lân en libben
bedoeld wurdt, want dat sei ek de âlde namme.
Mar de grutte boarne is de mienskip mei de libbene natoer om
jin hinne…
– O, dy Keats dy’t op in hikke springt om de ‘floed fan it lân’
te sjen as de wyn oer de raaien strykt! –
Nêst dy mienskip mei de natoer stiet de ienens mei it ferline.
Yn it fers ‘Mienskip’ komt dêr al wat fan as der stiet ‘en al
wat hjir troch bloei en stjerren gong’.
Mar yn it gedicht ‘Foarjier’ hawwe wy de ferbining mei it ferline
as de ‘fiere faar en moer’ der yn behelle wurde, omdat troch
har my de leafde foar it ljochte foarjier oankomt.
Sa bringe dizze beide fersen eat fan de ynderlike essinsje fan
dizze poëzij.
Mar der binne ek eagenblikken dat de minske’ siele heger grypt.
Dan fielt hja har ferbûn mei it grutte en it ivige;
Hja hat part oan it alomfetsjende begripen of is diel fan
in al siele.
Yn it fers ‘Ein’ lêze wy fan ‘ferstoarne geslachten’ wêzens skyn’
dy’t opnomd wurdt fan de ‘weagjende siele’.
Jong
Ik bin noch jong.
Wol soms, in ljochte dei,
De ierd’ giet iepen as in nije blom;
En, sinne nei,
Giet oan ’e trâns de gouden freugde om.
En dichters reis
De wûnd’re lannen yn!
Ik swalkje mei, in ranke jonge maat;
O dream, o skyn!
Yn fiere wazen wykt it blanke paad.
Ik nim my nei
Al wat der oer my komt,
In bern yn frez’ en langst; in triljend hart
Waans rêst is nomd,
It kreatuer fan eigen gloed fertard.
Licht gean ik fuort
Noch yn ’e bloei ferslein;
Mar dy my sjocht sil sizze: hy wie âld
En wol tenein.
Wat frjemde dream hie yn dit lichem wâld?
Jonge foar it finster
Net jachtsje op ’e fyts de hege pipen oer,
En net paradestean dêr’t bûnt it folk lâns skoot,
Mar oan ’e stille kade mei it miere skip
In ink’le rinner sjen en hoe’t in wolken driuwt.
Wat bloeibegjin wint stal yn ’t wachtsjend tún?
Wat dream ferriist dy’t skraach in libben krinkt?
Giet leafde út nei strieljen skien en heech
Wêrfan in ôfglâns bliuwt, hoe djip it byld fersinkt?
Ik bin de rinner, âld, mar dreamer ek;
Noch jimmer haw ik macht te sjen yn oare skyn;
En as de oere komt, dan nimt noch dream
In âlde swalker mei ta gouden poarten yn.
En effen sjoch ik op; it each ferbynt,
Mar it betinken mear. En wie net sokken bân,
Gjin wei ta oare dream, wat soe ik dichtsje en dwaan,
In sleauwe ropper yn in neaken lân?
Jongfeint en dichter
‘Moarn sil ik, ’t wurdt in skoane dei,
Der op út en wille ha;
It iis is sterk, de loft is klear,
Nei it ein fan ’e wrâld sill’ wy ta!’
‘En moarn sil ik it hôf yn it rûn,
En eagje de fjilden oer;
Blank leit it gea; wa wit wat lok
My bliid temjitte foer.’
‘Us trije – maten – yn ’e streek,
Dy komt gjin ien benei;
En doarp en stêd fljocht op ús ta,
Is uzes – en wurdt wei!’
‘De freonen dy’t myn jonkheid hie,
Dy binne fan my skaat;
Elts hat syn wrâld: de drege died,
It ienlik drôgepaad.’
‘Mar d’ oare deis, yn ’e iere moarn,
Myn maten binn’ fertein;
Hoe krij ik, lykme allinne dan,
De lange dei te’n ein?’
‘Myn jonge, faaks bring ik dy wer
Al ’t wûnder datste seachst;
Want yn myn hôf leit stil it park
Wêrst’ wyld trochhinne teachst.’
Jûn
De jûn giet om it stille hûs;
Hja lústerje; elts hat syn dream.
’t Is swalkjens skoft, wat lang fersonk
Sylt wer op libb’ne stream.
De frou, wêr’t hja op wachtsje mei?
O wûnder wurk! Koe noch sa’n bloei
Him iepenteare maitiids blank?
O jûn! o tinzen’ licht gedjoei!
De wyn strykt troch it wintersk hôf;
De man giet mèi syn rûzich paad;
Dwylwegen nolk! O wyld bestean!
O frjemde tochten’ djippe saad!
De bern dream’ oer har bûnte print,
De kleur’ge wrâld fan prins en fee,
En weagje yn har lichte boat
In reis nei ûnbekende see.
Juster
’t Wie juster, sa’t de greve skôge it wurk:
De kling, dy’t húsman houde ta in wier
Foar fee en folts, har feilich honk;
Nòch flakke goaen’ wûnd’re sier.
’t Wie juster; effen kriemd hat sûnt
De himmelas. Wy komm’ te ried:
Wie ’t mânsker net as piramidebou
Foar kening‑god? Us heitene died!
Is it noch juster? D’ oere rint
En stadich wint de see. Fersinkt it lân?
Draach oan it hoar, lis fêst mei iik.
En slút de gouden bân!
Sa wrotte oerbestean oan terp en dyk
As barren fan natoer. – Mar oare stûn,
Oftakke en ferslein d’ âldieuske krêft
En hie gjin hâld; sa is fergûn?